Dr. Hans Nugteren | Доктор Ханс Нугтерен
Old Mongolic features surviving the collapse of the Mongol Empire
Apart from the three widely known central Mongolic languages Mongol proper1, Oirat-Kalmuck and Buriat, several other Mongolic languages are spoken today. These other languages can be collectively referred to as the peripheral Mongolic languages, although they are actually four independent groupings: Dagur in the Manchuria, Moghol in Afghanistan (perhaps extinct), the Shirongol languages in Gānsù and Qīnghăi2 to the North of Tibet, and Eastern Yugur (Mongolic Yellow Uighur), also in Gānsù.
These languages have been mostly isolated from the central languages, and from the written tradition. They are spoken by the descendants of Mongol warriors or of tribes that were displaced by the Mongol conquests. After the Mongol Empire was divided and it retreated from many regions, these small language communities stayed behind in their new homelands and in many ways constitute a time capsule of old language features that have since been lost in the modern core of Mongolic-speaking regions. Thus in many regards the peripheral languages share similarities with Middle Mongolian, in the fields of phonology, grammar, and lexicon. Middle Mongolian is documented from the 13th century onwards in several scripts, perhaps most famously in the Secret History of the Mongols handed down in Chinese characters. (Naturally the peripheral groups did not systematically preserve the ancestral language; they were heavily influenced by their non-Mongolic neighbours).
This investigation aims to collect old words and suffixes that are shared between Middle Mongolian documents and the peripheral Mongolic languages. The modern languages may aid the analysis of old texts. Distribution patterns of the old elements will likely reveal more about past migrations and language contacts in the last 700 years.
Эзэнт гүрний задралаас хойш Хуучин монголчуудын оршин тогтнож буй хэлбэрүүд
Өнөөдрийн байдлаар язгуур монгол1, oйрад-xалимаг, буриад гэсэн монгол хэлний өргөн цар хүрээтэй гурван төв ба бусад монгол хэл хэрэглэгдэж байна. Эдгээр бусад хэлнүүд дагуур, зах хязгаарын монгол хэл гэж тодорхойлогддог ба энд дөрвөн бие даасан бүрэлдэхүүн хэсэг байдаг. Үүнд: Манжуур дахь дагуур монгол хэл, Афганистаны Могол (магадгүй сөнөсөн), ГанЬсУ мужийн Широнгол хэл, Xойд Tөвдийн Чинхай2 болон мөн ГанЬсУ мужийн Зүүн уйгур (монголоор бол шар уйгур) хэл орно.
Эдгээр хэл нь гол хэлнээсээ (төв аялгаасаа) нэлээд хэмжээгээр өөрчлөгдөн тусгаарлагдсан ба уламжлалт үсгээр бичдэг. Их монголын байлдан дагууллын үеэр овог аймгуудад энэ хэлийг нутагшуулсанаас хойш тус нутгийнхан болон монгол дайчдын үр хойчис энэ хэлээр ярьж байв. Эдгээр хэл нь Монголын эзэнт гүрэн хуваагдсаны дараа олон газарт шинэ эх орныхоо гадна талд нь үлдсэн ба цаг хугацааны явцад хуучин хэлний онцлог шингэж орчин үеийн цөм монгол хэлний бүсээс алдагджээ. Ийм учраас зах хязгаарын монгол хэл авиа зүй, дүрэм, зөв бичгийн хувьд дундад зууны үеийн монгол хэлтэй нэлээд төстэй. Дундад зууны монгол хэл 13-р зууны үеэс тэмдэглэгдэж ирсэн хэд хэдэн бичигтэй ба магадгүй хамгийн алдартай нь ханз үсгээс буулгасан Монголын нууц товчоо юм. (Анхдагч бүлгүүд өвөг дээдсийнхээ хэлийг системтэйгээр хадгалж үлдээгүй ба учир нь тэд монголоос өөр хөршүүдийн хүчтэй нөлөөн дор байсан юм.)
Энэхүү мөшгих судалгаа нь зах хязгаарын монгол хэл ба дундад зууны монгол хэлний ижил төстэй хуучин үгс болон дагавруудыг цуглуулахад чиглэж байгаагийн дээр орчин үеийн хэл нь хуучин бичвэрийг шинжлэхэд тус болж магадгүй. Хэлний тархалтын чиглэл нь сүүлийн 700 жилийн туршид болж өнгөрсөн шилжилт хөдөлгөөний тухай илүү тодорхой өгүүлэх юм.
1 Mongol proper, also called Mongolian, includes a large continuum of dialects, including the standard languages of Mongolia and Inner Mongolia.
2 Shirongol is the collective name for the, mostly non-written, dialects gathered under the names ‘Monguor’, Baoan, Kangjia, and Dongxiang.
